Recensie geschreven door Aad Kamsteeg
Recensie boek "Echo van de Strijd om Indonesië" door Suzanne Liem
Suzanne Liem mag gefeliciteerd worden. Zij heeft na jarenlang werk een schitterend, haast monumentaal boek – Echo van de strijd om Indonesië – geproduceerd. Haar omvangrijke, in groot formaat en hardcover uitgevoerde creatie bestaat uit een groot aantal foto’s met begeleidende teksten.
In ons land is de laatste jaren veel aandacht besteed aan de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Drie wetenschappelijke instituten hebben zich ermee bezig gehouden, alle toegespitst op de periode 1940-1950. Uiteraard vroeg Suzanne Liem zich af of zij daaraan nog iets zou kunnen toevoegen. En ja, wat mij betreft is het antwoord voluit bevestigend. Want a) Suzanne is documentair fotograaf, b) liet kinderen en kleinkinderen van hoofdrolspelers van destijds hun herinneringen vertellen, en c) besteedde ook aandacht aan de manier waarop Nederland afstand deed van Nieuw-Guinea.
Intussen moet mij wel iets van het hart. Ik denk dat het een misser van de eerste orde is dat geen enkele aandacht is gegeven aan het Molukse drama van 1950 tot en met de dood van Chris Soumokil in 1966. De enige Molukker die via dochter Melani aan het woord komt, is de in Molukse kring omstreden Johannes Leimena. Hij koos indertijd tegen de Republiek der Zuid-Molukken (RMS) en voor de Republiek Indonesië van Soekarno en Hatta.
Nog een kritische kanttekening. Hoogleraar cultuurgeschiedenis Kees Snoek die het Voorwoord schreef, had naast alles wat hij opmerkt over Nederlands koloniaal geweld ook best iets had kunnen zeggen over de slachtpartijen die Indonesiërs onderling in die tijd hebben aangericht. Henk Schulte Nordholt en Harry Poeze schrijven erover in Merdeka, de strijd om de Indonesische onafhankelijkheid.
Zo’n tekortschieten is er gelukkig niet wanneer het in Echo… over de Papoea’s gaat. Nicolaas Jouwe, zoon van vrijheidsstrijder-van-het-eerste-uur Nicolaas Jouwe sr., wordt uitgebreid aan het woord gelaten. Bovendien zijn er een paar prachtige foto’s bij zijn verhaal geplaatst, van dochter Julia en van hemzelf, inclusief de Papoease Morningstar. Maar genoeg aanmerkingen nu. Per slot van rekening merkt Liem op dat zij niet pretendeert een volledig beeld van het door haar onder de loep genomen stuk geschiedenis heeft geschetst.
Inspiratie en inhoud
Wat bracht Suzanne er toe zeven jaar lang zowel in Indonesië als in Nederland op zoek te gaan naar beelden en herinneringen? Zoals zij zelf zegt, om belangstelling te wekken voor de persoonlijke verhalen over voorouders die zowel aan Indonesische als aan Nederlandse kant nauw betrokken waren bij wat er in het toenmalige Nederlands Indië aan geweld plaatsvond. Haar eigen betrokkenheid vloeit voort uit het feit dat haar in 1942 op Oost-Java geboren vader tot 1950 de onafhankelijkheidsstrijd meemaakte.
De titel van het boek is uitstekend gekozen. Want inderdaad, uit de interviews blijkt dat ‘de echo van de strijd om Indonesië nog steeds kan worden gehoord’. Bij het wisselen van de generaties blijken nog lang niet alle emoties te zijn weggevloeid. Ook niet die van Angelique Kater, kleindochter van sultan Sjarif Hamid (1913-1978). Hij koos in tegenstelling tot Soekarno en de zijnen voor een federatief Indonesië en heeft daarvan de bittere gevolgen ondervonden.
Omdat Liem naast nakomelingen van onder andere Soekarno, Hatta, Sjarir en Soediman ook die van Schermerhorn, Idenburg, Spoor en Van Mook heeft gesproken, kan zij inderdaad hopen dat haar boek bijdraagt aan een ‘proces van begrip en dialoog’.
Interviews en foto’s van Echo… maken dat de lezer als het ware een ontdekkingsreis door het Indonesisch-Nederlands verleden maakt. De vaak paginagrootte afbeeldingen van de in Indonesië vereerde nationalistische helden en Liems gesprekspartners getuigen van de grote klasse van Suzanne Liem. Dat de publicatie op een geschikt moment komt - tachtig jaar nadat Soekarno en Hatta op 17 augustus de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië uitriepen - behoeft geen betoog. Een waardevol bezit.
Suzanne Liem: Echo van de strijd om Indonesië, Uitg. Walburgpers, Zutphen 2015, hardcover groot formaat, veel fotos’, 432 blz,, €39,00. Voor meer informatie over het boek of om deze te kopen, zie: Echo van de Strijd om Indonesië | Walburg Pers