Recensie geschreven door Aad Kampsteeg
Standaardwerk: "In Nederland Gebleven" door Henk Smeets en Fridus Steijlen
Het gold al langer, maar zeker nu. Wie de vraag wil beantwoorden hoe het Molukkers sinds hun komst in Nederland is vergaan, kan niet heen om ‘In Nederland gebleven, de geschiedenis van Molukkers 1951-2025’. Al in 2006 publiceerden Henk Smeets en Fridus Steijlen hun vuistdikke naslagwerk. Nu echter hebben zij het geactualiseerd.
Naast noodzakelijke geachte aanpassingen hebben de auteurs aan hun boek een nieuw (twaalfde) hoofdstuk toegevoegd. Daarin behandelen zij het leven van wat inmiddels de vierde generatie in ons land gebleven Molukkers is. Het aantal Nederlandse Molukkers is inmiddels gegroeid van 12.900 in 1951 tot 71.000 nu. De omvang van ‘In Nederland gebleven’ nam daardoor toe tot een respectabele 643 vlot leesbare pagina’s. De vele foto’s geven het boek extra historische betekenis.
Nu heeft onze stichting ZMP - voorheen Door De Eeuwen Trouw - zich altijd op de politieke en volkenrechtelijke aspecten van de Molukse kwestie geconcentreerd. Daarentegen gaat het in het boek van Smeets en Steijlen vooral over culturele, sociaal-economische en andere zich in Nederland afspelende ontwikkelingen. Aan de orde komen bijvoorbeeld de vaak moeizame verhouding tussen de gedwongen immigranten en de Nederlandse overheid, de Molukse woonoorden en latere woonwijken en spanningen tussen enerzijds het bewaren van de eigen identiteit en anderzijds de onvermijdelijke integratie in de Nederlandse samenleving.
Opmerkelijk lijkt me dat de derde en vooral vierde generatie zich nu gewoon als onderdeel beschouwt van de multiculturele samenleving die Nederland geworden is, maar dan wel met behoud van de eigen Molukse identiteit. Opmerkelijk is eveneens dat de RMS-vlag in sterke mate symbool staat voor die identiteit. Geregelde familiebezoeken aan de Molukken hebben daarin kennelijk geen verandering gebracht. Misschien wel integendeel. De RMS-regering in ballingschap van John Wattilete en zijn Nederlandse achterban zijn er intussen van overtuigd dat het zwaartepunt van de strijd om gerechtigheid in de Molukken en niet in Nederland moet liggen.
Politiek
Natuurlijk spelen politieke elementen wel mee in het met indrukwekkend veel bronverwijzingen ondersteunde betoog van de schrijvers. Dat kan niet anders. Per slot van rekening had de Molukse komst naar Nederland alles te maken met de proclamatie op 25 april 1950 van de Republik Maluku Selatan (RMS). De Nederlandse rechter had Den Haag verboden de Molukse KNIL-militairen achter te laten in vijandig Indonesisch gebied.
Als steeds actief betrokkene bij de Molukse zaak – in 1964 demonstreerde ik voor Paleis Soestdijk voor vrijlating van Soumokil – herkende ik veel in ‘In Nederland gebleven’. De Indonesische executie van de in Molukse kring legendarische Chris Soumokil in 1966 werkte hier radicalisering in de hand. Gebrek aan Nederlandse steun voor de rechtmatig uitgeroepen RMS was er mede de oorzaak van de helaas dodelijke treinkapingen en gijzelingsacties van Molukse jongeren in de jaren zeventig.
Zo af en toe duikt in het boek de steun op die Door Eeuwen Trouw aan de Zuid-Molukse zaak gaf. Ongenoemd blijft echter het functioneren van een zender in Eindhoven waarmee DDET na de proclamatie van de RMS contact onderhield met de Molukken en de Nederlandse bevolking mobiliseerde. Ik denk dat ook de naam van J.H. Ritzema Bos vermeld had kunnen worden. Van geen Nederlander heeft de in 1953 naar Nederland gekomen en in 1966 als opvolger van president Soumokil benoemde ir. J.A. Manusama (1910-1995) zoveel gehad als aan hem.
Uiteraard besteden de auteurs aandacht aan onenigheden in Molukse kring. In 1969 ‘rebelleerde’ de zelfgeproclameerde generaal I. J. Tamaela tegen Manusama, die als een van de stichters van de RMS toch veelal onomstreden was. Hij vond Manusama in zijn strijd te gematigd. Zelf herinner ik me Manusama’s moedige uitspraak dat ‘een strijd (als die van Arafats PLO) die met heilloze middelen wordt gestreden, zelf de kiemen van (moreel) verval in zich draagt.’
De in 1951 naar Nederland gekomen legerpredikant Samuel Metiary (1917-2007) en latere voorzitter van de Molukse Eenheidsbeweging Badan Persatuan was soms ook ontevreden. Hij bleek niet wars van het zoeken van steun bij regimes als die van het communistische Vietnam en het Libië van revolutionair Kadhafi. Het liep allemaal op niets uit. Maar Metiary had wel gezag, reden waarom hij in 1986 met premier Lubbers kon overleggen over een ‘duizendbanenplan’ voor Molukkers in Nederland.
Smeets en Steijlen hebben over de in Nederland verblijvende Molukkers een standaardwerk geschreven. Toch nog even wat ZMP betreft: wij produceerden een gefilmde documentaire "Wij zijn de Molukkers", te bekijken via de YouTube pagina van de stichting. Klik hier om de documentaire direct te bekijken.
Henk Smeets en Fridus Steijlen: In Nederland gebleven, de geschiedenis van Molukkers 1951-2025, Uitg.Walburgpers, Zutphen 2025, hardcover 643 blz. , € 39,99. Voor meer informatie over het boek of om deze te kopen, zie: In Nederland gebleven | Walburg Pers